Een zwachtel of windsel is een langwerpig verband, opgerold, dat wordt gebruikt om druk uit te oefenen of om iets te fixeren (bijvoorbeeld een gaas op een wond). De termen zwachtel en windsel worden door elkaar gebruikt. Het is wel zo dat de term zwachtel meer wordt gebruikt voor compressieverbanden en windsel meer voor fixerende verbanden.
Er bestaan verschillende soorten zwachtels en windsels:
- Hydrofiel windsel niet elastisch
- Hydrofiel windsel elastisch
- Crêpe verband (elastisch)
- Cohesief fixatie windsel (elastisch, niet elastisch, latex-vrij)
- Cambric zwachtel (niet-elastisch)
- Elastische compressie zwachtels
- korte rek (<100-120% uitrekbaar)
- lange rek (>100-120% uitrekbaar)
- Niet-elastische compressie zwachtels
- Adhesieve compressie zwachtels (zwachtels met kleeflaag)
- Cohesieve compressie zwachtels (plakt aan zichzelf)
- Meerlaagse zwachtelsets voor compressietherapie
Hydrofiel windsel (elastisch of niet elastisch)
Een bekend voorbeeld van een windsel is een rolletje hydrofiel verband dat gebruikt wordt om gazen vast te zetten, bijvoorbeeld om een wond op de hand of op de vingers te verbinden. Hiervan bestaan elastische en niet-elastische varianten. De elastische varianten zijn het makkelijkst aan te leggen omdat er goed bochten mee kunnen worden gedraaid. Maar soms is een niet elastisch verband nodig, bijvoorbeeld als er constante druk moet worden uitgeoefend.
Crêpe verbanden
Fixatieverbanden die ook makkelijk aan te brengen zijn en goed blijven zitten op onregelmatige lichaamsdelen zijn crêpe verbanden. Crêpe verbanden zijn wat dikker en gemaakt van katoen dat zo geweven is dat de vezels overrekt zijn. Ze zijn zeer flexibel en elastisch en bijvoorbeeld geschikt om een tulband verband rond het hoofd aan te brengen. Crêpe zwachtels zijn meestal lichtbruin van kleur, per stuk verpakt en met een meegeleverd verbandclipje met scherpe punten om het vast te zetten.
Cohesieve fixatie verbanden
Er zijn ook fixerende verbanden die aan zichzelf hechten met een soort klittenbandachtige techniek. Deze cohesieve fixatie verbanden blijven zeer goed zitten en verschuiven niet. Ze zijn ideaal voor gebruik in de spreekkamer en op de eerste hulp om snel verbanden mee te fixeren. Ook met een cohesief fixatieverband is een tulband verband rond het hoofd te maken. Een voorbeeld van een cohesief fixatieverband is Elastomull haft. De meeste merken hebben de toevoeging haft in de naam opgenomen. Voorbeelden van cohesieve fixatieverbanden zijn Elastomull haft, Elastomull haft color,
De cohesieve fixatieverbanden zijn er in allerlei rolbreedten en lengten, en ook in verschillende kleuren. De elastische varianten kunnen latex (natuur-rubber) bevatten. In de meeste ziekenhuizen zijn producten met latex niet meer toegestaan. Bij patiënten met latexallergie verbanden gebruiken waar expliciet opstaat latexvrij (bijvoorbeeld Pehahaft).
Cambric zwachtel
Cambric zwachtel wordt gebruikt als fixatie- en steunverband als onderdeel van een wonddrukverband bij een slagaderlijke bloeding. Bij een slagaderlijke bloeding kan zwelling ontstaan onder het dekverband als het aangebrachte drukverband niet de juiste tegendruk geeft. De Cambric zwachtel is gemaakt van niet rekbaar materiaal en is hierdoor uitermate geschikt voor het verbinden van een slagaderlijke bloeding. De Cambric zwachtel wordt altijd gebruikt in combinatie met synthetische watten die de druk verdelen over een groter gebied. De zwachtel wordt na het aanbrengen vastgezet met kleefpleister of verbandklemmetjes. De keuze van de breedte van de zwachtel is afhankelijk van de grootte van het te verbinden lichaamsdeel. Bij volwassenen volstaat meestal een breedte van 6, 8 of 10 cm en bij kinderen 4, 6 of 8 cm. Bij een ernstige bloeding wordt de wond afgedekt met een snelverband voordat het drukverband wordt aangebracht. Voor het aanbrengen van een wonddrukverband bij een slagaderlijke bloeding heeft u nodig: steriel gaaskompres / cambric zwachtel / synthetische watten / kleefpleister of verbandklemmetjes. Cambric zwachtel is een niet-steriele, niet-rekbare zwachtel van katoen en is ademend en huidvriendelijk. Cambric zwachtels zijn per stuk verpakt in cellofaan.
Elastische compressie zwachtels
Elastische compressie zwachtels worden ook wel onderverdeeld in korte rek (<100-120% uitrekbaar) en lange rek (>100-120% uitrekbaar). Een korte rek elastisch zwachtel is een klein stukje uit te rekken en stopt dan. Een lange rek zwachtel is ver uit te rekken en oefent dan ook een grote kracht uit door de aangespannen elastische vezels. Lange rekverbanden zijn makkelijker aan te brengen dan korte reksverbanden, omdat ze zo flexibel zijn.
Elastische verbanden ondersteunen de spierpompfunctie in de kuitspier. Als niet alle kleppen in de venen intact zijn, of als ze niet helemaal goed aansluiten, dan is de spierpompfunctie matig en ontstaat er oedeem en in ernstige gevallen een veneus ulcus. Als de kuit omgeven wordt door een compressieverband en de kuitspier spant aan, dan worden alle venen veel beter leeg gedrukt omdat de dikker wordende spier niet naar buiten kan uitdijen. Dit is hoe een elastisch verband werkt bij veneuze insufficiëntie. Vermoedelijk voorkomt een elastisch verband ook dat de hoge drukgolven in het veneuze systeem, bij lekke kleppen, zich kunnen voortplanten tot in de kwetsbare capillairen vlak onder de huid. Hierdoor raken die capillairen niet beschadigd.
Een niet elastisch verband of korte reks verband werkt bij intacte kuitspieren het best: het zit als een strakke koker om het been, bij aanspannen van de kuit is er een hoge druk (hoge werkdruk), en bij een been in rust is er een lage druk (lage rustdruk). Bij een elastisch verband of lange reks verband is het andersom. Het verband rekt mee uit dus is bij een aangespannen kuit de werkdruk lager, maar bij een been in rust is er een hogere druk (hoge rust druk) omdat het verband elastisch is en druk blijft uitoefenen. Een niet-elastisch verband werkt dus goed bij een patiënt die rondwandelt en waarvan de kuitspieren het doen. Patiënten die geen goede kuitspieren meer hebben, of die niet meer lopen maar bijvoorbeeld de hele dag in een stoel of scootmobiel zitten hebben juist een elastisch (lange rek) verband nodig om oedeem te bestrijden.
Vroeger werd altijd geroepen: een niet-elastisch verband kan 's nachts aanblijven, maar een elastisch verband moet 's nachts altijd uit. Dit is niet meer zo strikt. Op de Engelse markt wordt bijvoorbeeld al jaren zonder veel problemen een meerlaags compressie verband gebruikt (four layer bandage, Smith & Nephew) waar ook een elastische laag in zit, en dat de hele week dag en nacht aan kan blijven. Voorwaarde is wel dat de patiënt goede arteriële bloedvoorziening in het been heeft (enkel pols index > 0.7) en ook in staat is om te voelen als het te strak zit (geen neuropathie) en om het verband te (laten) verwijderen als het te strak zit.
Er zijn ongelukken gebeurd met compressieverbanden, ernstige schade met necrose van de huid en afstervende tenen zijn beschreven. Maar alleen bij patiënten die arterieel vaatlijden hadden zonder dat dit goed bekend was, of geen pijn konden voelen (neuropathie) of door hoge leeftijd of andere problemen (bewustzijnsdaling) niet in staat waren alarm te slaan. En bij patiënten met erysipelas die gezwachteld werden in de acute fase van de infectie. Bij erysipelas wordt nu geadviseerd om dat niet meer te doen, omdat niet is aangetoond dat het enig nut heeft, en het gevaarlijk kan zijn.
Niet-elastische compressie zwachtels
Een echte niet-elastische compressie zwachtel rekt helemaal niet, bestaat uit niet of nauwelijks vervormbaar weefsel. Niet-elastische zwachtels worden niet zo vaak meer gebruikt omdat ze moeilijk aan te brengen zijn, meestal worden dan korte-reksverbanden gebruikt. Ook bij de niet-elastische compressie (NEC) therapie bij het open been worden in werkelijkheid meestal korte rek zwachtels gebruikt.
Adhesieve compressie zwachtels (zwachtels met kleeflaag)
Adhesieve compressie zwachtels zijn zwachtels, meestal elastisch, met een kleeflaag. Deze zwachtels zitten opgerold met een laagje gladde kunststof er tussen. Dit moet worden verwijderd, daarna plakt het verband aan alles, aan de huid (dat zit niet lekker en is eigenlijk niet de bedoeling) en aan andere verbandlagen. Een zelfklevende zwachtel blijft heel goed zitten en zakt niet af. Bij het verwijderen zal het moeten worden losgeknipt. Een voorbeeld van een zelfklevende zwachtel is Panelast.
Cohesieve compressie zwachtels (plakt aan zichzelf)
Cohesieve compressie zwachtels hechten aan zich zelf door de klittenband-achtige structuur van de stof. Ze bevatten geen kleeflaag en plakken ook niet op de huid. Het verband blijft goed zitten en zakt niet af. De kleefkracht is iets minder goed dan van de echte zelfklevende zwachtels. Een voorbeeld van een cohesief compressie zwachtel is Coban.
Meerlaagse zwachtelsets voor compressietherapie
Meerlaagse zwachtelsets voor compressietherapie worden als set verkocht, in een doos met meerdere materialen, bijvoorbeeld een wondbedekker, een onderlaag, en 1 of 2 zwachtels. Voorbeelden zijn Proguide, Profore, Pro-Two, Urgo K2 en Coban-2.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten